SANATÇI ANDRES MONTES İLE “KİMLİK VE TERİTORİ”

Yazan: Doç.Dr. Deniz Hasırcı, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, İçmimarlık ve Çevre Tasarımı Böl. Bşk.

Uluslararası İçmimarlar Federasyonu (International Federation of Interior Architects/ Designers - IFI)’nun organize ettiği ve “İç Mekanlara Akıllı Yaklaşımlar” (Interiors Intelligence) temalı Dünya İç Mekanlar Günü’nü, İzmir Ekonomi Üniversitesi, İçmimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü’nde, mekânsal çalışmaları ile tanınan Meksikalı sanatçı Andres Montes ile kutladık.  

Daha önceki yıllardaki kutlamalarda, “Access Interiors” ve “Talking Interiors” başlıklarıyla seminer ve teknik gezilerle, Çanakkale gibi kent dışı örneklerle birlikte, özellikle İzmir kentindeki iç mekanların ziyaretine odaklandık. Bu yıl ise, mekanın tanımı ve teritoryelliği, mekanının politize oluşu, yer ve mekan kavramlarının irdelenmesi amacıyla bölüm hocası, Öğr.Gör. Thomas Keogh’un organizasyonuyla ve yine kendisinin yürüttüğü Maquis Projects Sanat Merkezi işbirliğiyle, Andres Montes, bölüm konuğu olarak öğrencilerle bir çalıştay düzenlemiş ve bu kavramlar üzerinde derinlemesine düşünülmesini sağlayan iki seminer vermiştir. Montes, ayrıca Maquis Projects’de sanatçı olarak üç haftalık bir üretim süreci geçirerek, İzmir’de ürettiği yeni işlerinden oluşan ve Türk davranışları, Türk medyası ve gazeteleri, bayrak kavramı gibi politik konulara odaklandığı “Dogma Dogma” başlığıyla bir sergi de açmıştır.

Montes’in, José Miguel G. Cortés’in “Mekan, kamusal veya özel, öncelikle, bireyler ve onların hareketleriyle anlam kazanarak oluşan bir çalışılan alandır…” sözünden alıntı yaparak başlattığı konuşması, “olası yerler”in haritalanmasına odaklanan ve kampüs içindeki bireylerin, grupların hareket, davranış ve iletişimine odaklanan bir çalıştaya dönüşmüştür. Montes, proje açıklamasını da içeren konuşmasına şu şekilde başlamıştır:

“Bizler, kendimizin olduğunu söyleyebileceğimiz yerler inşa etme çabasındayız. Bunu, mekanın içinde çalışarak ve hareket bölgeleri tanımlayarak gerçekleştirmekteyiz. Bu bölgeler, aramızdaki iletişimin araçları olan obje ve değerlerden oluşmaktadır. Mekanla ve diğer bireylerle gerçekleşen bu politik anlaşma, teritorileri genişletmekte; bu değişim ağı içinde obje ve niyetle harekete geçen anlamları bulmaktayız. Bu çalıştay, teritorinin, anlamlı bölgelerin oluşumu ve bu oluşumun anı ve kimliklerle ilişkilerini irdelemektedir. Bizlerin mekanla olan ilişkimize ve mekanın politize oluşuna değinilmektedir. Kişisel haritalarımızı görmek için sabırsızlanıyorum”.

Çalıştayın, öğrencilerimiz üzerindeki olumlu etkilerini, katılımcı öğrencilerden 2. Sınıf öğrencisi, Anıl Nayır’ın yorumu özetlemektedir: “Tasarımcı olarak dünya üzerinde koyacağımız tek bir noktanın bile anlamlı olacağını ve aynı zamanda kendi kişiliğimizle birlikte özel mekanlar yaratabileceğimizi, ve aslında "mekan" olarak adlandırılan olgunun da ruhu olabileceğini ve bunun yaratıcısının da tasarımcılar olduğunu öğrendiğimi söyleyebilirim”. Yine katılımcı öğrencilerden Beril İşçi ise şöyle söylemiştir: İçinde bulunduğumuz mekanı anlamak, duyumsamak ve herkesten farklı bir biçimde onu ele almak yapacağımız tasarımlar için önemli bir konu. Bunu ne kadar iyi bilsek de içinde yaşamakta olduğumuz mekanı duyumsamada eksik olduğumuzu çalıştaya katıldığımda fark ettim. Etkin mekanlar tasarlamak için bir eğitim alıyoruz, ancak hiçbirimiz bir mekanı etkin kullanmıyormuşuz. Her gün aynı yolları kullanmaktan ve aynı yerlerden geçmekten sıkılıp üstüne bir de söylenirken artık buna hakkımız olmadığını düşünüyorum. Çünkü artık biliyorum ki, her zaman başka bir yol vardır. Mekanlara anlamları biz yükleriz. Tüm bunlar için Andres Montes’e ve bizlere böyle bir çalıştaya katılma olanağı sağlayan öğretmenlerime teşekkürü borç bilirim. Tüm bunları en eğlenceli şekilde ve samimi bir ortamda deneyimlemek çok büyük katkılar sağladı.

Bölüm olarak her zaman, yaptığımız işin, görünen üç boyutlu yansımadan daha fazla olduğuna inanmakta, birey, mekan, davranış üzerine sürekli düşünmekte, işimizin mesleki örgütlülük ve pratik konuları yanında, aslında mekanın gerçek anlamda ortaya çıkışında büyük önemi olan davranışsal, şiirsel ve felsefi tarafının özellikle gündemde kalmasını istiyoruz. Bu yılki Dünya İç Mekanlar Günü kutlamamız, IFI’ın da bu yılın tema açıklamasında belirttiği üzere, belki ilk etapta anlaşılacağı üzere sadece akıllı iç mekanlara değinmemekte, yapılı çevre ve kullanıcı ilişkisine odaklanmayı hedeflemektedir. IFI Deklarasyonu’nda da belirtildiği üzere,

“Bizim için önemli olan mekanlar, bizlere bir yer duygusu yanında, kim olduğumuz ve kim olabileceğimiz konusunda da bir deneyim yaşatmaktadır. Düşünülerek tasarlanmış mekanlar, bizlerin öğrenme, irdeleme, hayal etme, keşfetme ve yaratmamızı sağlamaktadır”.

İnsan ve çevresine verdiği atadığı değer sistemleri olmadan mekan da anlamsızlaştığından, bu yıl bu konuyu tartışmaya açmak istedik ve dünyadaki mekânsal sanat ve tasarım uygulamalarını da görerek, üç günlük bir çalışma yaptık. İçinde bulunduğumuz yıkıcı ortamda, kendimiz, öğrencilerimiz ve mesleğimiz adına umutlu ve olumlu bir altyapı kazanmayı ve yapıcı olmayı özellikle önemli buluyoruz. Çevremize, eleştirel ve felsefi bir perspektifle bakmanın bizlere bunu kazandırabileceğini düşünüyor, umuyoruz. Hepimizin Dünya İç Mekanlar Günü kutlu olsun!

İEÜ-IAED: https://ic.fadf.ieu.edu.tr/tr

Maquis Projects: https://www.maquisprojects.com/

Andres Montes: https://espacio-naranjo.com/andres-montes/

https://regionestransitorias.wordpress.com/

https://www.artslant.com/global/artists/show/235641-andres-montes